صنعتگران و بازرگاناني كه در شهر بخارا در مسير جاده ابريشم فعالیت می‌کردند مرتب به رونق و ثروت این شهر می‌افزودند. اما در سال ۱۲۲۰ میلادی، دروازه‌هاي اين شهر به روي يكي از قدرتمندترين سپاهيان گسیل شده از سوي چنگيزخان مغول گشوده شد. مهاجمان به جاي نرمي و ملايمت، ثروت بخارا را تصاحب كرده، نيروي كار مفيدش را به بردگي گرفته و شهر را به تلي از خاك تبديل كردند. مردماني كه در اقتصادهاي مدرن امروزي ثروت را از ديگران مي‌گيرند با روش‌هايي زيركانه‌تر و ظریفانه‌تر از چنگيزخان عمل مي‌كنند. چنگيزهاي عصر مدرن كلاه‌برداران، رهبران خودكامه، نظامياني كه وارد سياست مي‌شوند، كارتل‌هاي توليدي، دلالاني كه قيمت سهام را دستكاري مي‌كنند، اتحاديه‌هاي فاسد، سياستمداران رشوه‌بگير، تبهكاران، و انحصارگران از هر نوعي هستند. تصاحب ثروت ديگران به سه روش انجام می‌شود: دزدي و رشوه (جنايي)، يارانه و مقررات گذاري (سياسي) و كارتل و انحصار (قدرت بازاري). دزدي و رشوه‌گيري: قابل‌فروش‌ترين دارايي‌ها در بيشتر كشورهاي فقير، منابع معدني هستند. پس از فروپاشي كمونيسم در روسيه در سال ۱۹۸۹ سرمايه‌داران-تبهكاران به غارت و چپاول منابع معدني پرداخته و آنها را به خارج صادر كرده و می‌فروختند. براساس فهرست نشريه فوربس در سال ۲۰۰۳ در بين ۳۰۰ نفر با بيشترين ثروت در جهان، ۲۶ روس وجود داشت كه ۱۱ تاي آنها ثروتشان را از راه فروش نفت گرد آوردند. پس از اينكه در سال ۱۹۹۵ در گينه استوايي نفت كشف شد، تئودور اوبيانگ حاكم اين كشور و دولتش ۷۰۰ ميليون دلار در حساب‌هاي خصوصي در ريگس بانك واشنگتن دي.سي. سپرده‌گذاري كردند (اين حقايق زماني برملا شد كه نهادهاي نظارتي امریکا اقدام به جريمه بانك به جرم گزارش‌ندادن پولشويي احتمالي كردند.) نمونه مشابه، سسه سكو موبوتو رئيس جمهور كنگو از ۱۹۶۹ تا ۱۹۹۷ بود كه ميلياردها دلار پول‌هاي چايپده شده از كشورش را در حساب‌هاي بانكي سوئيس نگه داشت. نشريه فوربس هر ساله فهرست حدسي از ۱۰ نفر از ثروتمندترين «شاهان، ملكه‌ها و ديكتاتورها» منتشر مي‌كند. بيشتر آدم‌هاي اين فهرست کسانی هستند که بر كشورهاي نفت‌خيز حكومت مي‌كنند. برخي مقامات دولتي به جاي اينكه ثروت متعلق به منابع عمومی را بگيرند، مستقیما از شهروندان خصوصي اخاذی می‌کنند. بيشتر قوانين اساسي كشورها، حكومت‌ها را ملزم مي‌سازند كه در صورت گرفتن اموال مالكان خصوصي، خسارت آنها را جبران كنند، اما برخي سياستمداران، خود را فراتر از قانون مي‌بينند. هنگامي كه قدرت بر قانون مي‌چربد، سياستمداران به مصادره اموال شهروندان خصوصي به‌ويژه دشمنان خود بدون جبران خسارت اقدام مي‌كنند. موگابه رئيس جمهور زيمبابوه، در سال ۲۰۰۰ ميلادي متحدان سياسي خود را تشويق كرد كشتزارهاي شهروندان سفيدپوست را مصادره كنند كه اثرات اقتصادي فاجعه‌باري به دنبال داشت. بيشتر مقامات فاسد و خرده‌پای حكومتي، به جاي دزديدن نفت يا مصادره زمين، مردمی که براي انجام كارشان به آنها نياز دارند را سرکیسه می‌کنند. اين مقامات رسمي ممكن است براي دادن مجوز، انجام يك وظيفه، ناديده گرفتن تخلف از قانون يا بدهي مالياتي، گرفتن يك سند رسمي، انجام يك خلاف، يا برگزاري جلسه دادگاه درخواست رشوه كنند. ماليات فساد يعني هزينه‌اي كه رشوه‌هاي كوچك بر كسب‌وكارها تحميل مي‌کنند رشد اقتصادي را كند مي‌سازد، دقيقاً مانند تاير كم‌بادی كه سرعت خودرو را كم مي‌كند./دورنمای اقتصاد
دکتر جعفر خیرخواهان
